MBTI Kişilik testi ile amerikalılar yüzyıldır insanların firaset ve basiret yatkınlığını ölçebilmekteler..

Sorulan bir takım sorular ile kişinin tercihleri beyin yapısını anlamamızda yardımcı olmakta.

Bu test ve veriler ışığında baktığımızda firaset sezgi yolu ile kişinin resmi büyük görebilmesi, olasılıkları hesaplayabilmesi denebilir.

Diyanetin hazırlattığı islam ansiklopedisi de bizim bu bakış açımızı doğrular nitelikte. Diyanet ansiklopedisine göre firaset:

İnsanların, diğer varlık ve olayların iç yüzünü keşfetme, gelecek hakkında doğru tahminlerde bulunma melekesi anlamında bir terim ve bu konuyu ele alan ilim dalı.

Sözlükte “keşfetme, sezme, ileri görüşlülük” gibi mânalara gelen firâset kelimesi dar anlamda, bir kimsenin dış görünüşüne bakarak onun ahlâk ve karakteri hakkında tahminde bulunmayı ifade eder (Râgıb el-İsfahânî, s. 186). Daha geniş anlamda ise akıl ve duyu organlarıyla bilinemeyen, ancak sezgi gücüyle ulaşılan bütün bilgi alanlarını kapsar.

* *

Bilimsel araştırmalarla birleştirirsek, kimi insanlar doğuştan firaset yeteneği gelişmiş olarak dünyaya gelmekte. Uzmanlar çevrenin ve yetişme tarzının da etkisi olabileceğini dile getiriyorlar. Ve firaset becerisi olan insanlara sezgisel adı verilmekte.

Firaset bilinçaltını daha derin kullanabilme becerisi de denebilir.

* *

Basirette benzer anlamlara gelmekte..

Diyanet ansiklopedisinde basiret:

“Görme, idrak etme, bir şeyin iç yüzüne vâkıf olma, sezgi” gibi anlamlara gelen basîret kelimesi Kur’ân-ı Kerîm’de genel olarak “görme” anlamı yanında özellikle “hakikati keşfetme, doğru yolu tanıma, gerçeği yanlıştan ayırma yeteneği” mânalarında kullanılmış ve bu bakımdan mânevî körlük veya dalâletin zıddı olarak gösterilmiştir (bk. el-En‘âm 6/50, 104; Hûd 11/24; el-İsrâ 17/72; en-Neml 27/81).

Basîretin beş duyudan biri olan görmenin ötesinde ruhî bir meleke olduğunu ifade eden hadisler de vardır. Nitekim Hz. Peygamber, “Ruh bedenden ayrıldığında görme gücü de (basar) onunla birlikte gider” buyurmuştur (Müslim, “Cenâǿiz”, 7, 9). Hz. Peygamber’in, gözleri uyusa da kalbinin uyanık olduğunu belirten hadislerinden de (bk. Buhârî, “Menâkıb”, 24) basîretin ruhî bir meleke olduğu ve peygamberler gibi inanç ve amel dünyası gelişmiş insanlarda bu melekenin güçlü bir şekilde tezahür ettiği anlaşılmaktadır. Nitekim sâdık rüya bu melekenin sonucudur.

* *

Basiret her ne kadar firaset ile eş anlamlı gibi gözüksede, MBTI testinde duyusal diye tarif edilmeye çalışılan duyu organları yolu ile kişinin bilgiye ulaşması denebilir.

Mana alemde ruhun görmesi denilmekte.. Yani dünyevi göz ve diğer duyu organları ile giren verinin akıl ve ruh yolu ile işlenmesine basiret denmekte..

Islami kaynaklara göre, Firasette akıl ve kalb ya da bilinçaltının işlemesi söz konusu iken, basirette akıl ve ruh söz konusu..

MBTI testinde yer alan sezgiseller ile firaset arasında bir parelellik sözkonusu iken, duyusallarında basiret yeteneği ve becerisinin daha gelişmiş olabileceğini düşünebiliriz..

* *

MBTI testi ile bir kişinin firaset ve basiret becerisi üzerine fikir yürütülebilir. Sezgisel çıkmış bir kişide firaset becerisi önplanda iken, duyusal çıkmış bir kişide basiretin önplanda oldugunu söyleyebiliriz..

Mümin ya da kafir olsun herkeste bu beceriler olabilir.